بررسی تطبیقی آموزش مذهبی در دوره ابتدایی با تاکید بر هدف، برنامه و محتوا در کشورهای ایران، ترکیه، مالزی و اندونزی

نوشتار حاضر تلاشی است به بررسی مهمترین موضوع تعلیم و تربیت بشر در ابتدای زندگی، یعنی در مرحله آموزش ابتدایی در دبستان. تعلیم و تربیت دینی برای سوق دادن رفتار ادراکی انسان به رفتار اخلاقی است. از آنجایی که ما در یک جامعه اسلامی زندگی می کنیم و در کنار بحران های قرن معاصر قرار داریم، تلاش بر آن داریم تا موضوع تعلیم و تربیت دینی در مقطع ابتدایی را در چند کشور مسلمان مورد بررسی قرار دهیم؛ به این منظور کشورهای ایران، مالزی، اندونزی و ترکیه را برای این بررسی انتخاب کرده ایم. در این بررسی جایگاه آموزش دین در این کشورها و نحوه چگونگی موسساتی که آموزش مذهب را در مقطع ابتدایی عهده دار هستند در چهار پایه مقطع ابتدایی از نظر زمان اختصاص یافته و ماهیت و محتوای کتب در هر چهار پایه مورد بررسی قرار گرفت. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش توصیفی از نوع تحلیل محتوا می باشد. در هر چهار کشور آموزش مذهب در نظام آموزش رسمی کشورها گنجانده شده است. آموزش مذهب در کشورهای ایران، ترکیه و مالزی به عهده سیستم آموزش رسمی و ویژه مسلمانان می باشد ولی این امر در کشور اندونزی بر عهده موسسات خاص مذهبی غیر رسمی است که دولت بر امورات آنها نظارت دارد. در هر چهار کشور، آموزش مذهب در ساعات رسمی برنامه آموزشی آنها وجود دارد؛ ایران بیشترین زمان و ترکیه کمترین زمان را به آموزش دینی اختصاص داده اند. آموزش مذهب در پایه های اول تا چهارم کشورهای مالزی و اندونزی گنجانده شده در حالیکه در ایران برای پایه اول چنین برنامه درسی در نظر گرفته نشده و در ترکیه آموزش مذهبی از پایه چهارم شروع میشود. در هر چهار کشور آزادی مذهب برای ادیان دیگر در قانون اساسی وجود دارد ولی در این بین، در کشور اندونزی محدودیتها برای سایر مذاهب کمتر و در کشور مالزی محدودیت بیشتری وجود دارد. با این دیدگاه در اندونزی کتبی به نام خاص pancasila وجود دارد که به بیان اعتقادات مشترک بین ادیان می پردازد؛ کتاب آموزش اندونزی برای ادیان مختلف حاوی بحث های مشترک بین ادیان حاوی اخلاقیات و آشنایی با ماهیت ادیان الهی موجود می باشد. در کتاب آموزش مذهب در کشور مالزی مباحث اسلامی و اخلاقیات در کنار هم آمده است. نحوه ارائه محتوای کتاب های آموزش دینی ترکیه مشابه کتابهای تعلیمات دینی سالهای گذشته ایران می باشد. در کتب ایران تعداد صفحات کمتری نسبت به کتب ترکیه در پایه چهارم وجود داشته و غالباً از شیوه داستان گویی برای بیان مطالب استفاده شده است.